Katatonia to jedna z endogennych chorób psychicznych, najczęściej klasyfikowana jako forma schizofrenii. Katatonia to stan psychomotoryczny charakteryzujący się zaburzeniami ruchowymi, zahamowaniem lub pobudzeniem, a także objawami behawioralnymi i poznawczymi. Charakteryzuje się zaburzeniami kontaktu z pacjentem, wynikającymi z osłupienia lub gwałtownego, chaotycznego pobudzenia, któremu mogą towarzyszyć omamy oniryczne. Stany te wyróżniają się brakiem naturalności, celowości i spójności. Obecnie katatonia jest rzadko diagnozowana jako samodzielna jednostka chorobowa, częściej pojawia się jako epizod w przebiegu innych psychoz schizofrenicznych. Leczenie opiera się głównie na psychofarmakoterapii, a kluczowe jest kontrolowanie destrukcyjnego pobudzenia oraz odpowiednia opieka nad pacjentami w osłupieniu.
Objawy katatonii
- Postać zahamowana – dominują bezruch, mutyzm, stupor (osłupienie), giętkość woskowa (pacjent utrzymuje narzuconą pozycję), negatywizm (opór wobec poleceń).
- Postać pobudzeniowa – obejmuje nadmierną aktywność ruchową, echopraksję (powtarzanie ruchów innych osób), echolalię (powtarzanie słów).
- Postać mieszana – objawy przeplatają się, np. okresy osłupienia mogą przechodzić w pobudzenie.
Choroby związane z katatonią
Zaburzenia psychiczne:
- schizofrenia katatoniczna – charakteryzuje się głównie osłupieniem, mutyzmem i stereotypowymi ruchami
- choroba afektywna dwubiegunowa – katatonia pojawia się w epizodach depresyjnych lub maniakalnych
- ciężka depresja – w skrajnych przypadkach prowadzi do stuporu katatonicznego
Choroby neurologiczne:
- zapalenie mózgu – może prowadzić do objawów katatonicznych
- choroba Parkinsona – w zaawansowanych stadiach powoduje sztywność mięśni i spowolnienie ruchowe
- padaczka – niektóre napady mogą prowadzić do stanów katatonicznych
Zatrucia i zaburzenia metaboliczne:
- zatrucie neuroleptykami – może wywołać zespół katatoniczny
- hiperkalcemia, hiponatremia – zaburzenia elektrolitowe mogą prowadzić do zmian psychoruchowych
Leczenie katatonii obejmuje benzodiazepiny (np. lorazepam), terapię elektrowstrząsową oraz leczenie choroby podstawowej.
