Wśród psychologów panuje zgoda co do tego, że psychologicznie rozumiana jakość życia ma dwa aspekty: obiektywny i subiektywny. Obiektywne oraz subiektywne aspekty jakości życia można analizować oraz mierzyć z perspektywy indywidualnej, grupowej oraz całego społeczeństwa. Jakość życia odróżniana jest od poczucia jakości życia. W pierwszym przypadku przedmiotem analiz jest obiektywny charakter badanego zjawiska, w drugim zaś subiektywna ocena jakości życia podmiotu, kształtująca się w oparciu o jego indywidualne doświadczenia życiowe, bądź – jak ujmuje to Ratajczak – opis obiektywnych warunków życia jednostki i grup oraz subiektywnych ocen, opinii i poczuć związanych z istnieniem tych warunków.
Większość teorii psychologicznych koncentruje się wokół subiektywnego ujęcia jakości życia. Jakość życia odnoszona jest do dobrostanu jednostek, które z własnej perspektywy, oraz stosując własne kryteria, oceniają jakość swojego życia. Jakość życia obejmuje postawy jednostek wobec własnego życia jako całości oraz specyficznych obszarów życia (zdrowia, pracy, rodziny itp.). Postawy te określane są mianem zadowolenia z życia lub zadowolenia z różnych jego obszarów i można je zidentyfikować w ocenach emocjonalnych („co czuję”) oraz ocenach poznawczych („co myślę”). Subiektywne ujęcie jakości życia bywa utożsamiane z hedonistycznym (Straś – Romanowska, Zalewska), lecz rozstrzygnięcie tego problemu jest możliwe dopiero po określeniu, czy dana osoba stosuje kryteria hedonistyczne, czy też związane z rozwojem i samorealizacją.
Ratajczak uważa, iż dla psychologii subiektywny aspekt badanego zjawiska jest bez wątpienia najważniejszy. Według autorki subiektywny aspekt jakości życia sprowadzić można do stanów psychicznych towarzyszących człowiekowi w zaspokajaniu jego potrzeb i osiąganiu założonych celów. Stany te są efektem poznawczej oceny relacji między jednostką a jej otoczeniem, oceny własnych osiągnięć i niepowodzeń w zmaganiach z otoczeniem oraz oceny szans zrealizowania własnych dążeń, pragnień i celów życiowych. Psychologiczna analiza pojęcia jakości życia powinna uwzględniać, oprócz kryteriów oceny jakości świata (warunków) i jakości człowieka, również zachodzące między nimi relacje
Helena Sęk uważa, iż ujmowaną obiektywnie jakość życia definiuje zespół warunków życia człowieka, obiektywne atrybuty świata przyrody, przedmiotów i kultury oraz obiektywnie oceniane atrybuty człowieka związane z jego poziomem życia oraz pozycją społeczną. W myśl tej koncepcji zdrowie jest również jednym z obiektywnych wyznaczników jakości życia. Według Sęk jakość życia ujmowana subiektywnie jest efektem wewnętrznych procesów wartościowania różnych sfer życia, a także życia jako całości. Wartościowanie to jest uwarunkowane strukturą potrzeb człowieka, jego indywidualnym systemem wartości oraz indywidualnym pojęciem sensu życia. W tak rozumianym problemie jakości życia główny nacisk kładziony jest na jego poznawczoprzeżyciowy charakter oraz fakt, że to podmiot jest podstawowym źródłem danych pozwalających wnioskować o jego poziomie jakości życia.
Jednym z podstawowych kryteriów charakteryzujących koncepcje jakości życia, jest ich topologia w epistemologicznym kontinuum wymiaru „obiektywność-subiektywność”. Do koncepcji, które wpisują się w nurt rozważań nad obiektywnym wymiarem jakości życia, zaliczane są koncepcje Campbella oraz Tomaszewskiego. Zdaniem Kowalika, Campbell zainicjował wśród psychologów rzeczywiste zainteresowanie pojęciem zadowolenia z życia (life satisfaction) oraz jakości życia (quality of life). Koncepcja Campbella jest koncepcją normatywną, nawiązującą do obiektywnych warunków życia. Jego program badawczy sprowadzał się do przeprowadzenia na gruncie psychologii badań analogicznych do przeprowadzonych przez ekonomistów, z tą różnicą, że był on głównie zainteresowany znalezieniem sposobu na dokonanie możliwie precyzyjnego opisu psychologicznych aspektów życia ludzi.
Dla Campbella podstawami teoretycznymi badania poczucia jakości życia były koncepcje potrzeb. Zakładał, że im więcej niezaspokojonych potrzeb oraz im głębszy stan niezaspokojenia, tym niższy jest poziom poczucia jakości życia. Badacz ten jednak twierdził, że związek między obiektywnymi warunkami życia i odczuwanym zadowoleniem z życia nie jest jednoznaczny, a obiektywne warunki życia człowieka wpływają na jego zadowolenie w takim stopniu, w jakim mogą determinować jego doświadczanie życia. Campbell definiuje jakość życia jako stopień zadowolenia z poszczególnych sfer życia, wyrażający się w refleksyjnych ocenach tych sfer. Zadowolenie z życia definiowane jest (Mesjasz, Zaleski) jako subiektywna ocena życia: zdarzeń, działań, relacji społecznych, osiągnięć i porażek, własnego rozwoju i posiadania sensu. Sing i Johnson (1978) definiują je jako ogólną ocenę jakości życia odniesioną do wybranych przez siebie kryteriów. Campbell uważał, iż w pomiarze zadowolenia z życia wskaźniki opisujące warunki życia nie mogą zastępować wskaźników odnoszących się do doświadczenia. Zadowolenie z życia stało się dla Campbella podstawowym wskaźnikiem doświadczania życia.
W efekcie wieloletnich badań Campbell wraz ze współpracownikami opracował Skalę Jakości Życia. Najważniejszymi obiektywnymi kryteriami jakości życia uwzględnionymi w tej skali były (Kowalik): małżeństwo, życie rodzinne, zdrowie, relacje sąsiedzkie, przyjaciele i znajomi, zajęcia domowe, praca zawodowa, życie w danym kraju, miejsce zamieszkania, czas wolny, warunki mieszkaniowe, posiadane wykształcenie, standard życia oraz posiadane oszczędności.
Bogactwo przeżyć, poziom świadomości (obie kategorie mają charakter subiektywny), poziom aktywności, twórczość oraz współuczestnictwo w życiu społecznym są kryteriami określającymi jakość życia w koncepcji Tomaszewskiego. Ratajczak zauważa (2005), iż ze względu na to, że człowiek jest istotą rozumną, życie świadome i rozumne jest jakościowo bardziej wartościowe niż życie człowieka mającego słabe rozeznanie w tym, co się wokół niego dzieje. Społeczny charakter życia człowieka – a zwłaszcza bogactwo kontaktów, współżycie z innymi oraz uczestnictwo w ich życiu – stanowi o jakości tego życia i przez jego pryzmat jest oceniane przez innych ludzi. Niezmiernie ważnym przejawem jakości życia jednostki jest jej aktywność. Życie czynne jest bardziej wartościowe od życia charakteryzującego się biernością podmiotu. Aktywność, a zwłaszcza aktywność twórcza, jest przejawem zdrowia oraz rozwoju człowieka (Kowalik, Mesjasz, Zaleski).
Tak rozumiana jakość życia powinna pozwolić na określenie kierunków działań człowieka zmierzających do kształtowania świata oraz podmiotu. Aktywność człowieka zorientowana jest zarówno na niego samego, jak i jego otoczenie. Modyfikując siebie (pracując nad sobą) człowiek może rozwijać się, zwiększać swój potencjał, swoje kompetencje oraz kwalifikacje, a w sytuacji utraty zdrowia – odzyskać utracone siły. Kształtując świat człowiek może uczynić go dla siebie i innych bardziej przyjaznym oraz zasobnym.
Tomaszewski uważa, że im bardziej indywidualny przebieg rozwoju jednostki i przebieg procesu kształtowania świata będą ze sobą zharmonizowane, tym wyższa będzie jakość życia. Według Tomaszewskiego jakość życia człowieka jest wypadkową jakości świata i jakości człowieka. W konsekwencji przyjęcia stanowiska koncentrującego się przede wszystkim na obiektywnych kryteriach jakości życia, koncepcji Tomaszewskiego można przypisać normatywny i uniwersalistyczny charakter, arbitralnie określa ona bowiem, które cechy życia są wartościowe dla wszystkich ludzi.
Do koncepcji akcentujących subiektywny wymiar jakości życia zaliczana jest koncepcja Cantor i jej współpracowników (Mesjasz, Zaleski). Zakłada ona brak jakiejkolwiek wartości zewnętrznej w stosunku do podmiotu, który realizuje własne życie kierując się ustalonymi przez siebie celami. Podmiot na każdym etapie swojego rozwoju dokonuje wyboru odpowiednich zadań rozwojowych stanowiących ogólną podstawę do formułowania własnych zadań życiowych, które zostają spersonalizowane poprzez opracowanie przez jednostkę sposobów pracy nad nimi i ostatecznie w trakcie ich realizacji.
Ratajczak pisze o dwóch kryteriach, aspektach jakości życia: obiektywnym oraz subiektywnym, wskazując jednocześnie na możliwość pomiaru jakości życia ze względu na te kryteria. Obiektywne określenie poziomu jakości życia danej osoby jest możliwe poprzez określenie stosunku jej potrzeb do stanu zasobów otoczenia pozwalających na ich zaspokojenie. Pomiar subiektywnie doświadczanego poziomu jakości życia jest możliwy poprzez badanie będących wynikiem poznawczej oceny relacji między jednostką, a otoczeniem, oceny indywidualnych osiągnięć, porażek oraz szans realizacji dążeń, pragnień, celów życiowych, a także stanów psychicznych towarzyszących człowiekowi w procesie zaspokajania potrzeb. W świetle tej koncepcji czynnikiem decydującym o poziomie jakości życia jest subiektywna ocena rzeczywistości, w której znajduje się podmiot, ponieważ subiektywne oceny tej samej, określonej za pomocą obiektywnych kryteriów rzeczywistości, wyrażane przez poszczególne jednostki, mogą się skrajnie różnić.
Czernikiewicz i Górecka (2003) stwierdzają, iż badania dowodzą, że tylko subiektywna ocena jakości życia jest wykładnikiem faktycznego stanu zdrowia osób poddanych różnym formom leczenia. Jednak deficyty w zakresie wglądu w chorobę, mogą nasuwać wątpliwości, co do tego, która ocena jakości życia w przypadku osób chorych na schizofrenię jest klinicznie bardziej istotna – subiektywna czy obiektywna. Porównanie wyników badań (Hajduk, i wsp., 2008) jakości życia u osób chorych na schizofrenię oraz nerwicę wykazało, iż grupa chorych na schizofrenię uzyskała niższe wyniki w ocenie klinicznej i funkcjonalnej, lecz chorzy ci wyżej oceniali jakość życia niż grupa osób chorujących na nerwicę. Autorzy tłumaczą te wyniki niższymi potrzebami życiowymi u chorych na schizofrenię, niż u chorych na nerwicę oraz dodatkowo faktem, iż chorzy na nerwicę mają poczucie, że ich potrzeby nie są w pełni zaspokojone. Wyniki te mogą również potwierdzać występowanie deficytów poznawczych, a zwłaszcza deficytów w obszarze wglądu we własną chorobę.
