Czym jest borderline?
Pograniczne zaburzenie osobowości typu borderline, osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu granicznego, zaburzenia z pogranicza zaburzeń psychotycznych i nerwicowych, osobowość graniczna, zaburzenia osobowości typu borderline, osobowość z pogranicza – to wszystko synonimy osobowości borderline – jednego z rodzajów zaburzeń osobowości, którego charakterystycznymi cechami są: labilność nastroju, niestabilny obraz siebie, napady intensywnego gniewu, niestabilnymi związkami interpersonalnymi z towarzyszącą im dużą emocjonalnością, silnym lękiem przed odrzuceniem oraz gorączkowymi podejmowaniem działań zapobiegających odrzucenie, działania autoagresywne oraz chroniczne – charakterystyczne dla tego zaburzenia – uczucie pustki.
Osobowość borderline – osobowość z pogranicza
Osoby z zaburzeniem osobowości z pogranicza doświadczają silnych, nagłych zmian nastroju, często towarzyszy im uczucie pustki i nudności. Mają trudności w utrzymaniu stabilnych relacji międzyludzkich i odczuwają silny lęk przed odrzuceniem. Często wykazują skłonność do samookaleczania lub innych destrukcyjnych zachowań, a trudności mogą się nasilać w sytuacjach stresowych.
Zaburzenie osobowości z pogranicza (borderline) jest współcześnie coraz częściej rozpoznawane i diagnozowane. Charakteryzuje się bardzo delikatną granicą między miłością, a nienawiścią. Osoby dotknięte tym zaburzeniem doświadczają gwałtownych zmian nastroju, które w krótkim czasie mogą przechodzić od euforii do skrajnej rozpaczy. Ich uczucia wobec innych osób lub grup mogą ulegać drastycznym zmianom. Mogą wyznawać miłość jednej chwili, a w kolejnej wybuchnąć gniewem i wymawiać się. Osoby z tym zaburzeniem mają skłonność do impulsywnych i ryzykownych zachowań, takich jak hazard, nadużywanie substancji psychoaktywnych oraz niebezpieczna aktywność seksualna. Intensywny lęk przed porzuceniem jest jednym z głównych objawów tego zaburzenia. Często można zauważyć burzliwe relacje z innymi ludźmi w wywiadzie pacjentów z borderline, a podczas terapii ujawnia się niestabilny obraz siebie. Emocje są bardzo intensywne i zmienne, a nastrój tych osób jest zwykle drażliwy i pełen dyskomfortu (dysforyczny).
Jakie są objawy borderline?
To jedno z najbardziej znanych i jednocześnie skomplikowanych zaburzeń osobowości. Osoby z zaburzeniem typu borderline charakteryzują się skrajnymi nastrojami, niestabilnością emocjonalną, lękiem przed odrzuceniem, trudnościami w relacjach interpersonalnych oraz przejawiają tendencje do impulsywnych zachowań. Z perspektywy psychoterapeutycznej, leczenie pacjentów borderline sprawia szereg trudności.
Początkowo termin borderline używany był do określenia zespołu psychopatologicznego, lokowanego pomiędzy nerwicą a psychozą, charakteryzującego się występowaniem objawów obu kategorii nozologicznych. Dopiero Kernberg w roku 1967 wyodrębnił borderline jako klinicznie i diagnostycznie niezależną kategorię nozologiczną i nadał jej status specyficznej i trwałej patologicznej organizacji osobowości. Struktura borderline według koncepcji Kernberga funkcjonowała w ramach własnych praw, a jej charakterystycznymi cechami są:
- słabe ego przejawiające się pod postacią niezdolności do pomieszczania lęku, brakiem kontroli nad impulsami oraz brakiem rozwoju funkcji sublimacyjnych
- regresja do pierwotnych procesów myślowych
- występowanie specyficznych mechanizmów obronnych: zaprzeczenie, rozszczepienie, prymitywna idealizacja, identyfikacja projekcyjna, dewaluacja obiektu, oraz poczucie wszechmocy
- uwewnętrznienie patologicznych relacji z obiektem
Osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline często doświadczają dysregulacji emocji, która manifestuje się poprzez intensywne i bolesne przeżycia emocjonalne, takich jak złość, smutek, lęk oraz wstyd. Nadwrażliwość emocjonalna może wystąpić bez wyraźnego powodu i utrzymywać się przez długi okras czasu.
Osoby cierpiące na zaburzenie osobowości typu borderline często również przejawiają impulsywne zachowania, które są reakcją na silne objawy emocjonalne. Mogą się one manifestować poprzez samookaleczanie się, podejmowanie ryzykownych działań, nadużywanie substancji psychoaktywnych, angażowanie się w przypadkowe związki lub relacje o charakterze seksualnym. Te impulsywne reakcje w krótkoterminowej perspektywie stanowią sposób radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi, jednak ich długotrwałe stosowanie może i często doprowadza do negatywnych konsekwencji.
Trudności w relacjach interpersonalnych to jeden z kolejnych objawów występujących u osób, u których zdiagnozowano zaburzenia z pogranicza. Silne emocje mogą wywoływać u nich nadmierny lęk przed porzuceniem oraz doprowadzać do wybuchów złości prowadących do konfliktów i pogorszenia relacji otoczeniem. Chociaż te reakcje emocjonalne obiektywnie są nieadekwatne, to dla pacjenta są jedyną znaną strategią radzenia sobie w kryzysowych sytuacjach.
Większość objawów zaburzenia osobowości typu borderline ujawnia się w relacjach z innymi ludźmi, zarówno w sferze osobistej, jak i zawodowej. Często zmieniają pracę ze względu na problemy z przełożonymi i współpracownikami wywołane niestabilnością emocjonalną i trudnościami w radzeniu sobie ze stresem.
Przyczyny borderline
Przyczyny zaburzenia borderline nie są do końca znane. Jednakże, uważa się, że czynniki genetyczne, biologiczne, psychologiczne i środowiskowe mogą odgrywać rolę w rozwoju tej choroby. Leczenie zaburzeń borderline jest złożone i wymaga zwykle terapii psychologicznej, która może trwać długo i wymagać intensywnego zaangażowania pacjenta.
Osoby z cierpiące na zaburzenia osobowości typu borderline często mają trudności z kontrolowaniem swoich emocji i reakcji na sytuacje, co prowadzi do niestabilnych relacji z innymi ludźmi. Często doświadczają okresów intensywnych nastrojów, takich jak depresja, lęk, gniew, a czasem także euforia. Często mają trudności z utrzymywaniem pracy, relacji interpersonalnych i życia codziennego.
Przykłady zachowań borderline
Przykładowe zachowania u osób, które mogą wskazywać na obecność zaburzeń osobowości typu pogranicznego to:
Ekstremalne zmiany nastroju
Osoby z zaburzeniami osobowości typu borderline często doświadczają gwałtownych zmian nastroju, od intensywnych uczuć depresyjnych po euforię, co może prowadzić do impulsywnych decyzji.
Problemy z relacjami
Osoby z borderline często doświadczają trudności w utrzymywaniu trwałych, zdrowych relacji z innymi ludźmi. Często ich związki charakteryzują się niestabilnością, napięciem i dramatyzmem.
Lęk przed porzuceniem
Osoby z zaburzeniami z pogranicza często doświadczają silnego lęku przed porzuceniem i w związku z tym często starają się unikać sytuacji, które mogą prowadzić do rozstania.
Samookaleczenia
Osoby z osobowością graniczną mogą próbować złagodzić swoje emocje poprzez samookaleczanie się, takie jak cięcie się lub podpalanie.
Trudności z tożsamością
Osoby z osobowością chwiejną emocjonalnie podtypu granicznego często mają trudności z określeniem swojej tożsamości i znalezieniem swojego miejsca w świecie.
Impulsywność
Osoby z zaburzeniami borderline mogą podejmować impulsywne decyzje, takie jak nadużywanie substancji psychoaktywnych, niebezpieczne zachowania seksualne lub zakupy.
Ekstremalna reakcja na stres
Osoby z mające osobowość borderline mogą doświadczać bardzo silnych reakcji na stres, które wydają się nieproporcjonalne do sytuacji, co może prowadzić do dalszych problemów emocjonalnych.
Warto jednak pamiętać, że powyższe zachowania same w sobie nie muszą oznaczać występowania zaburzenia osobowości typu borderline. W jego zdiagnozowaniu konieczne jest przebadanie wielu różnych aspektów funkcjonowania osoby oraz ich wpływu na życie codzienne.
Terapia osób z zaburzeniami osobowości typu borderline
Praktycy wskazują, że pacjenci Ci nie potrafią zrozumieć własnego funkcjonowania psychicznego jak również przyczyn zachowania innych ludzi z powodu braku zdolności poznawczo-emocjonalnych. Kolejnym problematycznym obszarem jest wrażliwość na frustrację spowodowana dorastaniem w traumatycznym otoczeniu – w sytuacjach konfliktowych atakują i mszczą się na obiektach będących z nimi w sporze. To właśnie jest powodem uporczywego tkwienia w relacjach z traumatyzującymi obiektami pierwotnymi, od których nie potrafią się odseparować.
Głównym tematem pierwszych spotkań podczas psychoterapii jest silne poczucie pustki, które dotyka pacjenta nieustannie. Pacjent doświadcza intensywnej złości z powodu trudności, które są obiektywnie niewielkie. Wykazuje impulsywne i autodestrukcyjne zachowania. Może przejawiać zachowania samookaleczające i samobójcze, a także czasami doświadczać przejściowych objawów paranoidalnych. W stresowych sytuacjach traci kontakt z rzeczywistością.
Zaburzenie osobowości typu borderline nie tylko wpływa na życie samych pacjentów, ale również na najbliższe otoczenie. Problemy związane z tym zaburzeniem odczuwane są również przez bliskie osoby chorej. Obrazowe określenie „od miłości do nienawiści” najlepiej opisuje tę kategorię. Częste zmiany stanów emocjonalnych, gdzie wyznania miłości przechodzą w ataki nienawiści, są trudne do zniesienia dla osób, które utrzymują relacje z pacjentem posiadającym zdrową strukturę osobowości. W rezultacie często bliscy pacjentów, którzy doświadczają takich związków „na krawędzi” mogą być traumatyzowani i również potrzebować wsparcia terapeutycznego.
