Temperament odnosi się do wrodzonych cech i dyspozycji, które wpływają na sposób reagowania jednostki na różne bodźce i sytuacje. Jest to biologiczna podstawa osobowości i stanowi pewien fundament dla jej rozwinięcia się.
Temperament to zestaw względnie stałych cech osobowości, które pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt. Jest on zdeterminowany fizjologicznie i manifestuje się w zachowaniu jednostki, podlegając jednocześnie wpływowi środowiska. Nie określa konkretnych treści zachowania, ale wpływa na charakter energetyczny i czasowy tego zachowania. Już w okresie prenatalnym mogą rozpocząć się procesy kształtowania predyspozycji temperamentalnych, które pierwotnie mają podłoże biologiczne.
Czynniki temperamentalne są wrażliwe na zmiany środowiskowe, zwłaszcza na chroniczną stymulację lub deprywację. Może to prowadzić do modyfikacji pierwotnie uwarunkowanych predyspozycji temperamentalnych.
Podstawowe elementy struktury temperamentu jednostki obejmują emocjonalność, czyli reakcje emocjonalne na bodźce, aktywność, czyli poziom ruchliwości i energii, oraz towarzyskość, czyli skłonność do interakcji społecznych.
Temperament ma tendencję do utrzymywania się na przestrzeni czasu i jest dość stabilny. Niektóre z głównych wymiarów temperamentu to:
- Aktywność – odnosi się do poziomu ruchliwości i energii jednostki. Osoby o wysokim poziomie aktywności są często bardziej energiczne, ruchliwe i pełne życia, podczas gdy osoby o niskim poziomie aktywności są bardziej powolne i spokojne.
- Równowaga emocjonalna – odnosi się do stabilności emocjonalnej i reakcji na stres. Osoby o wysokim poziomie równowagi emocjonalnej są zwykle spokojne, zrównoważone emocjonalnie i mają tendencję do łagodnych reakcji na stres. Osoby o niskim poziomie równowagi emocjonalnej mogą być bardziej podatne na wahania nastroju i intensywne reakcje emocjonalne.
- Uporządkowanie – odnosi się do skłonności do organizacji i struktury w codziennym życiu. Osoby o wysokim poziomie uporządkowania są zwykle bardziej skrupulatne, zorganizowane i lubią mieć ustalone plany. Osoby o niskim poziomie uporządkowania mogą być bardziej elastyczne i otwarte na spontaniczność.
- Adaptacyjność – odnosi się do elastyczności i dostosowywania się do nowych sytuacji. Osoby o wysokim poziomie adaptacyjności są zwykle otwarte na zmiany, łatwo dostosowują się do nowych warunków i szybko uczą się. Osoby o niskim poziomie adaptacyjności mogą być bardziej oporne na zmiany i potrzebować czasu na przystosowanie się do nowych sytuacji.
Temperament nie jest jedynym czynnikiem kształtującym osobowość, choć ma istotny wpływ na rozwinięcie się różnych cech osobowościowych. Interakcje między temperamentem, a środowiskiem, w którym jednostka się rozwija, mogą prowadzić do kształtowania się określonych zachowań, preferencji i postaw.
