Myślenie jest wieloznacznym pojęciem, które w kontekście przetwarzania informacji sprowadza się do dwóch głównych czynności: tworzenia i przetwarzania złożonych reprezentacji poznawczych, takich jak wyobrażenia, pojęcia czy zdania oraz operowania nimi w celu osiągnięcia różnych celów, co ostatecznie pozwala na wypracowanie wniosków i skuteczne reagowanie na otoczenie zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne.
Reprezentacje poznawcze stanowią zbiór wiedzy, którą jednostka posiada o świecie. Podstawowym sposobem analizy procesów myślowych pacjenta jest badanie jego wypowiedzi, które z jednej strony odzwierciedlają jego umiejętności językowe, a z drugiej – komunikacyjne – zdolność do porozumiewania się.
Zaburzenia myślenia to stan, w którym procesy poznawcze i myślowe jednostki są zaburzone. Mogą one wpływać na sposób, w jaki jednostka myśli, przetwarza informacje, formuje przekonania i wydaje sądy. Zaburzenia myślenia są często obserwowane w różnych schorzeniach psychicznych, takich jak schizofrenia, zaburzenie afektywne dwubiegunowe, depresja, zaburzenia lękowe i inne.
W zaburzeniach myślenia może występować dezorganizacja myślenia, co objawia się trudnościami w utrzymaniu logicznego toku myślenia, tworzeniu sensownych zdań lub skakaniem z tematu na temat. Mogą również występować trudności w koncentracji i trudności w przetwarzaniu informacji.
Przykłady zaburzeń myślenia
Jest to stan, w którym osoba ma trudności z utrzymaniem spójności myśli i logicznego porządku. Mogą pojawiać się rozproszone i niezwiązane ze sobą myśli, utrata logicznego przepływu myśli i trudności w wyrażaniu się.
Myślenie paranoidalne
Osoba ma tendencję do nieuzasadnionego podejrzliwości, przekonania o prześladowaniu lub spisku przeciwko sobie. Może to prowadzić do myśli obsesyjnych i uporczywych lęków.
Osoba może wierzyć, że jej myśli i działania mają magiczny wpływ na rzeczywistość. Może to prowadzić do nieracjonalnych przekonań i działaniami opartymi na irracjonalnych przekonaniach.
Myślenie katastroficzne
Osoba ma skłonność do skupiania się na negatywnych przewidywaniach i przekonaniu o najgorszych możliwych wynikach sytuacji. Może to prowadzić do nadmiernej troski, lęku i unikania.
Myślenie czarno-białe
Osoba ma trudności z dostrzeganiem odcieni szarości i rozumieniem subtelności i złożoności sytuacji. Myśli są uproszczone i podzielone na skrajne kategorie, takie jak „dobry” i „zły”, „wszystko” lub „nic”.
Myśli nadwartościowe
Są przekonaniami, które wywierają znaczący wpływ na decyzje, zachowania oraz ogólną postawę jednostki. Stanowią one częsty element w działaniach twórców i racjonalizatorów. Gdy całe zachowanie zostaje podporządkowane nadmiernym myślom i ideom, może to prowadzić do ekstremalnych, fanatycznych zachowań, co może wskazywać na obecność zaburzeń osobowości.
Urojenia to fałszywe, nieprawdziwe przekonania lub przekonania zniekształcone, które są trwale zakorzenione w umyśle jednostki, pomimo braku odpowiednich dowodów lub argumentów potwierdzających ich prawdziwość. Urojenia mogą występować w różnych formach i tematach, takich jak prześladowcze, wielkościowe, paranoiczne, urojenia zmiany tożsamości lub wpływu, i mogą istotnie zakłócać funkcjonowanie jednostki oraz jej relacje społeczne. Urojenia są częstym objawem różnych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia, zaburzenie schizoafektywne, zaburzenie nastroju, zaburzenie urojeniowe, a także mogą być związane z zaburzeniami osobowości.
Myśli natrętne
Znane również jako obsesje, są myślami, które powracają uporczywie i narzucają się jednostce z poczuciem przymusu, pomimo prób ich oddalenia. Chory zazwyczaj traktuje te myśli jako własne, jednakże są one uciążliwe i często powodują cierpienie psychiczne. Przykłady obsesji obejmują długotrwałe poszukiwanie zapomnianego nazwiska lub miejsca, liczenie w myśli do określonej liczby przed podjęciem ważnej czynności, czy też uporczywe doznawanie wątpliwości. Pomimo świadomości ich absurdalności, jednostka często nie może się ich uwolnić, co może znacząco wpływać na jej funkcjonowanie i jakość życia.
Nazywana również splątaniem, jest zaburzeniem myślenia, które objawia się w rozrywaniu związków między różnymi częściami myślenia. Jest to rodzaj zaburzenia struktury myślenia, które powoduje utratę spójności wypowiedzi, zwłaszcza w ramach zdań. Aby opisać dezorganizację wypowiedzi, często używa się metafory „sałaty słownej”. Inkoherencja może wystąpić w przebiegu ostrej psychozy z zaburzeniami świadomości, na przykład w zespole splątaniowym (amentywnym), jak również w ostrym przebiegu schizofrenii.
Zaburzenia myślenia mogą mieć poważne konsekwencje dla codziennego funkcjonowania i jakości życia jednostki. Ważne jest konsultowanie się z wykwalifikowanym specjalistą, który może dokonać dokładnej diagnozy i ustalić odpowiednią formę interwencji terapeutycznej. Terapia psychologiczna, w tym psychoterapia poznawczo-behawioralna, może być pomocna w radzeniu sobie z tymi zaburzeniami.
