Zaburzenia psychotyczne to zaburzenia psychiczne, które charakteryzują się utratą kontaktu z rzeczywistością, zaburzeniami postrzegania, zaburzeniami myślenia, emocji i funkcjonowania społecznego. Osoby dotknięte psychotycznymi zaburzeniami mogą doświadczać halucynacji (fałszywych doznań zmysłowych, np. słyszenia głosów, które nie istnieją) oraz urojeń (fałszywych przekonań, często niepodlegających korekcie, np. przekonania o byciu prześladowanym). Zaburzenia te wpływają na zdolność jednostki do funkcjonowania społecznego, zawodowego i emocjonalnego.
Objawy zaburzeń psychotycznych
Osoby cierpiące na zaburzenia psychotyczne mogą doświadczać objawów, takich jak omamy (np. słyszenie głosów, które inni nie słyszą), urojenia (np. przekonanie o prześladowaniu), dezorganizacja myślenia, osłabienie emocjonalne i trudności w funkcjonowaniu społecznym.
Najbardziej znane i rozpowszechnione jednostki chorobowe, które powiązane są z zaburzeniami psychotycznymi to schizofrenia i zaburzenia schizoafektywne. Schizofrenia jest poważnym i przewlekłym zaburzeniem, które prowadzi do trwałych deficytów w postrzeganiu rzeczywistości, myśleniu i funkcjonowaniu społecznym. Zaburzenie schizoafektywne łączy objawy psychotyczne z epizodami depresji lub manii.
Inne rodzaje zaburzeń psychotycznych obejmują:
- Zaburzenia nastroju z cechami psychotycznymi – są to zaburzenia nastroju, takie jak depresja lub zaburzenie afektywne dwubiegunowe, które mogą występować z epizodami psychotycznymi.
- Zaburzenia paranoidalne – charakteryzują się urojeniami paranoidalnymi, czyli przekonaniami o prześladowaniu lub spisku.
- Zaburzenia psychotyczne związane z substancjami – są to objawy psychotyczne, które wynikają z nadużywania substancji psychoaktywnych lub z odstawienia substancji.
- Zaburzenia psychotyczne wywołane chorobami somatycznymi – niektóre choroby somatyczne mogą powodować objawy psychotyczne, takie jak choroba Parkinsona, guzy mózgu lub infekcje.
Przykłady zaburzeń psychotycznych
W Międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD-10, w dziale – Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00-F99), wyodrębnione zostały następujące postaci zaburzeń psychotycznych:
F23 Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne
F23.0 Ostre wielopostaciowe zaburzenie psychotyczne bez objawów schizofrenii
F23.1 Ostre wielopostaciowe zaburzenie psychotyczne z objawami schizofrenii
F23.2 Ostre zaburzenie psychotyczne podobne do schizofrenii
F23.3 Inne ostre zaburzenie psychotyczne z przewagą urojeń
F23.8 Inne ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne
F23.9 Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne, nie określone
- Schizofrenia
Jest to choroba najczęściej kojarzona z zaburzeniami psychotycznymi. Charakteryzuje się obecnością objawów pozytywnych, takich jak halucynacje, urojenia i dezorganizacja myślenia, oraz objawów negatywnych, takich jak spłycenie emocji, apatia czy wycofanie społeczne. Objawy zazwyczaj utrzymują się przez dłuższy czas i mają istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie. - Zaburzenie schizoafektywne
Łączy cechy schizofrenii oraz zaburzeń nastroju, takich jak depresja lub mania. Osoby cierpiące na to zaburzenie mogą mieć zarówno epizody psychotyczne, jak i zaburzenia afektywne. - Zaburzenia psychotyczne indukowane substancjami
Są wywołane przez nadużywanie substancji psychoaktywnych, takich jak alkohol, narkotyki czy niektóre leki. Po zaprzestaniu ich używania objawy mogą ustąpić, choć nie zawsze. - Zaburzenie urojeniowe
Charakteryzuje się obecnością uporczywych i nieprawdziwych przekonań, np. o zdradzie partnera czy byciu obserwowanym, bez obecności innych objawów psychotycznych. - Psychozy krótkotrwałe
Są to epizody psychotyczne, które trwają stosunkowo krótko, zwykle mniej niż miesiąc, i często są wywołane silnym stresem lub traumą. - Depresja psychotyczna
To ciężka forma depresji, w której obniżonemu nastrojowi i innym objawom depresyjnym, takim jak apatia czy poczucie beznadziei, towarzyszą objawy psychotyczne, takie jak urojenia (np. przekonania o winie lub chorobie) czy halucynacje. Wymaga intensywnego leczenia, często łączącego farmakoterapię i psychoterapię.
Leczenie zaburzeń psychotycznych zazwyczaj wymaga interwencji farmakologicznych i psychoterapii. Leki przeciwpsychotyczne są często stosowane w celu łagodzenia objawów psychotycznych, a terapia psychologiczna, tak jak terapia poznawczo-behawioralna, może pomóc osobom z zaburzeniami psychotycznymi w radzeniu sobie z objawami, doskonaleniu umiejętności społecznych i poprawie funkcjonowania.