Uwaga pełni kluczową rolę w procesach poznawczych, działając jako mechanizm kontrolujący i ograniczający przepływ informacji na różnych etapach przetwarzania, począwszy od odbioru bodźców sensorycznych, przez procesy myślenia, kodowania i przechowywania informacji w pamięci, aż po podejmowanie decyzji i reakcji. Istnieją dwa główne typy uwagi: dowolna, która wymaga świadomego wysiłku i kontroli, oraz mimowolna, która działa automatycznie, bez świadomego zaangażowania. Oba typy uwagi mają istotne znaczenie dla efektywnego funkcjonowania ludzkiego umysłu.
Zaburzenia koncentracji uwagi to szerokie spektrum objawów, które dotyczą zdolności skoncentrowania się, utrzymania uwagi na określonym zadaniu lub informacji oraz regulacji i kontrolowania procesu uwagi. Mogą występować jako samodzielne zaburzenia, ale są również często współwystępujące z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia czy depresja.
Nieuwaga zwana również dekoncentracją, jest terminem obejmującym różne zaburzenia funkcjonowania uwagi, które są jednymi z najczęstszych skarg pacjentów. Objawia się ona poprzez zaburzenia jednej lub kilku funkcji uwagi i może występować w różnych stanach, takich jak niedorozwój, psychozy, otępienie oraz zaburzenia świadomości.
Trudność przenoszenia uwagi
Trudność przenoszenia uwagi czyli utrzymywanie jej na jednym temacie pomimo zmieniających się okoliczności, jest powszechnym objawem występującym w organicznych zaburzeniach osobowości oraz zespołach otępiennych.
W przypadku organicznych zaburzeń osobowości, trudność przenoszenia uwagi może być związana z deficytami funkcjonowania mózgu, które wpływają na zdolność do elastycznego myślenia oraz dostosowywania się do nowych sytuacji. Osoby dotknięte tymi zaburzeniami mogą mieć problem z przenoszeniem uwagi z jednego przedmiotu na drugi, co utrudnia im efektywne działanie w codziennym życiu i podejmowanie odpowiednich decyzji.
W zespołach otępiennych, takich jak choroba Alzheimera czy inne choroby neurodegeneracyjne, trudność przenoszenia uwagi wynika z postępującego uszkodzenia struktur mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie informacji oraz regulację uwagi. Pacjenci mogą mieć problem z utrzymaniem uwagi na jednym temacie, nawet gdy sytuacja się zmienia, co prowadzi do trudności w funkcjonowaniu w codziennym życiu oraz w podejmowaniu samodzielnych decyzji.
Deficyt uwagi
Deficyt uwagi jest stanem, w którym osoba dotknięta tym zaburzeniem ma trudności z koncentracją uwagi na dłuższy czas oraz z wykonywaniem czynności w sposób uporządkowany. Ten objaw jest szczególnie wyraźny w przypadku zespołu maniakalnego, będącego jednym z zaburzeń nastroju.
W zespole maniakalnym deficyt uwagi często towarzyszy innym objawom, takim jak wzmożona pobudzenie psychoruchowe, rozbawienie, nadmierna pewność siebie oraz zwiększona aktywność psychofizyczna. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą być niespokojne, niezdolne do utrzymania kontroli nad myślami i działaniami, co utrudnia im wykonywanie codziennych czynności oraz prowadzenie życia w sposób zorganizowany.
Deficyt uwagi w zespole maniakalnym może być również związany z wysokim poziomem impulsywności, co prowadzi do podejmowania pochopnych decyzji i ryzykownych zachowań. Osoby z tym zaburzeniem mogą mieć trudności z koordynacją działań oraz z utrzymywaniem uwagi na jednym zadaniu przez dłuższy czas.
Przykłady zaburzeń uwagi
ADHD (zaburzenie deficytu uwagi z hiperaktywnością)
Jest to neurobiologiczne zaburzenie, które charakteryzuje się trudnościami w skupianiu uwagi, nadmierną impulsywnością i/lub nadmierną aktywnością. Osoby z ADHD mogą mieć trudności w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu, są rozproszone, zapominające i mają problemy z organizacją i planowaniem.
Zaburzenie koncentracji
Osoby z tym zaburzeniem mają trudności w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu lub informacji. Mogą łatwo się rozpraszać, tracić zainteresowanie i odczuwać trudności w skupieniu się na czynnościach wymagających długotrwałej koncentracji.
Zaburzenia uwagi spowodowane stanem depresyjnym
W depresji często występuje obniżenie koncentracji i trudności w skupianiu uwagi. Osoby z depresją mogą mieć trudności w przetwarzaniu informacji, zapamiętywaniu rzeczy lub dokonywaniu decyzji.
Zaburzenia uwagi związane z lękiem
Osoby doświadczające stanu lęku mogą mieć trudności w skupianiu uwagi ze względu na nadmierne zmartwienia lub uczucie niepokoju. Myśli związane z lękiem mogą dominować nad zdolnością do skoncentrowania się na aktualnym zadaniu.
