Zaburzenia urojeniowe to rodzaj zaburzeń psychicznych, które charakteryzują się obecnością urojeń, czyli fałszywych przekonań, które są wyjątkowo trudne do skorygowania pomimo obecności ewidentnych dowodów im zaprzeczających. Zaburzenie urojeniowe to termin, który w przeszłości w psychiatrii określany był jako paranoja (paranoja prawdziwa) lub obłęd. Zaburzenia urojeniowe charakteryzują się występowaniem urojeń usystematyzowanych. Urojenia mogą dotyczyć różnych dziedzin życia, takich jak tożsamość, wiara religijna, podejrzliwość lub prześladowanie. Zaburzenia urojeniowe mogą być klinicznie istotne, wpływając na funkcjonowanie jednostki i jej relacje społeczne.
Według aktualnej terminologii psychiatrycznej termin „paranoja” i przymiotnik „paranoiczny” odnoszą się wyłącznie do zaburzeń charakteryzujących się zorganizowanymi, usystematyzowanymi, możliwymi do zaistnienia przekonaniami i urojeniami prześladowczymi (urojenia paranoiczne), podczas gdy „paranoidalny” może być używany do opisu nielogicznych, irracjonalnych urojeń prześladowczych, takich jak te obserwowane w schizofrenii paranoidalnej (urojenia paranoidalne).
Zaburzenia urojeniowe to rzadkie zaburzenie psychiczne z grupy psychoz, charakteryzujące się występowaniem urojeń bez znaczących zaburzeń myślenia, nastroju, omamów lub afektu. Pomimo obecności urojeń, struktura osobowości pozostaje zachowana, a osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą nadal funkcjonować społecznie i prawidłowo. Urojenia mogą być usystematyzowane lub irracjonalne, wpływając na różne aspekty życia, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Choć zachowanie jednostki nie musi znacząco różnić się od normy, radzenie sobie z urojeniami może stanowić wyzwanie dla jej codziennego funkcjonowania.
Zaburzenia urojeniowe i ich objawy
Istnieje kilka rodzajów zaburzeń urojeniowych, z których najbardziej znane to paranoidalne, urojenia somatyczne i urojenia odnoszące się do wpływu. W przypadku urojeń paranoidalnych, jednostka uważa, że jest obserwowana, prześladowana lub wyrządzana jest jej szkoda przez inne osoby lub organizacje. Urojenia wielkościowe polegają na przekonaniu o posiadaniu wyjątkowych zdolności, mocy lub znaczenia, podczas gdy urojenia somatyczne dotyczą fałszywych przekonań dotyczących zdrowia lub ciała. Urojenia odnoszące się do wpływu obejmują przekonania o tym, że myśli lub działania jednostki są kontrolowane lub manipulowane przez inne siły.
Przyczyny zaburzeń urojeniowych są złożone i mogą obejmować czynniki genetyczne, biologiczne, środowiskowe oraz psychospołeczne. Istnieje również pewne powiązanie między zaburzeniami urojeniowymi, a zaburzeniami psychicznymi takimi jak schizofrenia, choć nie wszyscy pacjenci z zaburzeniami urojeniowymi spełniają kryteria diagnozy schizofrenii.
Aby zdiagnozować zaburzenia urojeniowe ich występowanie musi być niezależne od substancji psychoaktywnych, leków czy chorób ogólnoustrojowych. Zaburzenie urojeniowe dodatkowo nie może być zdiagnozowane u osoby, u której wcześniej zdiagnozowano schizofrenię. Urojenia mogą występować wraz z innymi chorobami psychicznymi, zwłaszcza w innych zespołach psychotycznych. Osoby dotknięte zaburzeniami urojeniowymi mogą być wysoko funkcjonujące w życiu zawodowym i społecznie.
Leczenie zaburzeń urojeniowych zwykle wymaga interwencji psychiatrycznej i psychoterapeutycznej. Terapia farmakologiczna poprzez stosowanie leków przeciwpsychotycznych, może być stosowana w celu złagodzenia objawów, takich jak urojenia i halucynacje. Psychoterapia – zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna może pomóc pacjentom w identyfikowaniu i modyfikowaniu irracjonalnych przekonań oraz w rozwijaniu zdrowych strategii radzenia sobie.