Halucynacje – inaczej określane jako omamy, to doświadczenia zmysłowe, które nie mają źródła w postaci zewnętrznego bodźca. Najczęstsze halucynacje występujące w psychozach to halucynacje słuchowe, w których osoba słyszy głosy, których nie słyszą inni. Mogą również występować halucynacje wzrokowe, dotykowe, smakowe lub węchowe.
Halucynacje są zjawiskiem o charakterze sensorycznym, będącym przedmiotem badań w psychologii i psychiatrii. Stanowią one odchylenie od normalnego procesu percepcji rzeczywistości, w wyniku którego osoba doświadcza wrażeń zmysłowych, takich jak widzenie, słyszenie, dotykanie, smakowanie lub węch, które nie są związane z rzeczywistością. Halucynacje mogą przybierać różne formy i poziomy intensywności, wpływając na życie jednostki oraz jej zdolność do funkcjonowania w rzeczywistości.
Cechy omamów
- spostrzeżenie bez zewnętrznego bodźca
- spostrzegane, jako prawidłowe doznania zmysłowe, rzeczywiste, mała podatność na perswazję
- odbierane, jako zewnętrzne doznania z 5 zmysłów
Rodzaje halucynacji
Halucynacje wzrokowe
Omamy wzrokowe to doznania, które polegają na obserwowaniu zjawisk, które aktualnie nie mają miejsca w otaczającym środowisku. Mogą być one podzielone na dwie główne kategorie: fotopsje, które obejmują wrażenia takie jak błyski, punkty, plamy czy iskry, oraz spostrzeżenia, które prowadzą do widzenia postaci ludzkich, zwierząt czy przedmiotów, które mogą być powiększone (zwane omamami makrooptycznymi) lub bardzo małe (zwane omamami mikrooptycznymi). Osoba doświadcza wizualnych obrazów, które nie istnieją w rzeczywistości. Może widzieć postacie, sceny lub przedmioty, których inni nie są w stanie zauważyć. Przykładowo, osoba może widzieć kolorowe kształty w powietrzu lub postać stojącą obok, która nie jest faktycznie obecna.
Halucynacje słuchowe
Omamy słuchowe obejmują różnorodne doznania dźwiękowe, które mogą być proste, takie jak trzaski, stuki czy szmery, a także bardziej złożone, takie jak dźwięki czy głosy ludzkie, zwierzęce oraz muzyka. Wśród omamów słuchowych związanych z ludzkimi głosami, najczęściej występują przekleństwa, wyzwiska, nakazy, komentarze oraz czasem rozmowy. Polegają na słyszeniu głosów, dźwięków lub mówienia, które nie pochodzą z żadnego zewnętrznego źródła. Osoba może słyszeć komentarze lub rozmowy, które są niedostępne dla innych. Często głosy te mogą być negatywne, przyjazne lub niezrozumiałe.
Halucynacje dotykowe
Omamy czuciowe obejmują różnorodne doznania zmysłowe, które mogą dotyczyć czucia skórnego, wewnętrznego lub ruchu i równowagi. Omamy dotykowe mogą obejmować odczucia takie jak aktywność pasożytów na skórze, uczucie kłucia lub naświetlania. Omamy cenestetyczne dotyczą odczuć wewnętrznych, takich jak przykre lub przyjemne odczucia przypominające ból, elektryzowanie, szarpanie, rozciąganie czy ściskanie w obrębie mięśni, narządów wewnętrznych czy płciowych. Natomiast omamy kinestetyczne mogą objawiać się jako uczucie unoszenia się lub spadania, chwiania podłoża czy obracania.
Omamy dotykowe objawiają się jako fałszywe odczucia dotyku na skórze lub wewnętrznych organach. Osoba może czuć, że ktoś ją dotyka lub nawet doświadczać bólu lub uczucia opresji, choć nic fizycznie tego nie powoduje.
Halucynacje smakowe
Osoba doświadcza fałszywych wrażeń smakowych. Może odczuwać smaki potraw lub napojów, których nie ma w jej otoczeniu.
Halucynacje węchowe
Omamy węchowe to doznania zapachowe, które mogą być halucynowane. Zazwyczaj są one bardziej przykre, takie jak zapachy gazu, spalenizny czy smrodu, niż przyjemne, jak np. zapachy róży, kadzidła czy sosny. Czasami jednak mogą być również nietypowe. Dotyczą fałszywych zapachów, które osoba czuje, mimo braku źródła danego zapachu w otoczeniu.
Pseudohalucynacje
Omamy rzekome są doznaniami odróżniającymi się od innych omamów ze względu na cechy sugerujące, że nie mają one charakteru typowych doznań zmysłowych, lecz zbliżają się raczej do wyobrażeń. Są to spostrzeżenia, które powstają bez bodźców zewnętrznych, rzucone w przestrzeń nieadekwatną, czyli wewnętrzną lub subiektywną, w porównaniu do przestrzeni, z której zazwyczaj pochodzą doznania zmysłowe.
Najczęstsze halucynacje
W praktyce najczęstszymi formami halucynacji są pseudohalucynacjie słuchowe słowne, zwane „głosami”, które są lokalizowane w obrębie ciała jednostki, a rzadziej w subiektywnej przestrzeni psychicznej (np. „głos sumienia”) lub w wyobrażonej przestrzeni (np. z kosmosu, z „nadnaturalności”). Pseudohalucynacje wzrokowe, które rzadziej występują, mogą przybierać postać filmów lub obrazów, które są „widziane w oczach” lub bezpośrednio – „oczami wyobraźni”.
Złudzenia i omamy są charakterystyczne dla jakościowych zaburzeń świadomości, takich jak zespół majaczeniowy, psychozy (zwłaszcza schizofreniczne), zaburzenia świadomości typu onejroidalnego, a czasami pojawiają się również w stanach depresyjnych.
Halucynacje mogą być spowodowane różnymi czynnikami, w tym stanami chorobowymi, jak schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, choroba Alzheimera, padaczka czy też narkotykami, alkoholem lub brakiem snu. Przewlekły stres, traumy lub izolacja społeczna również mogą wpływać na pojawienie się halucynacji. Osoby doświadczające halucynacji często mają trudności w odróżnieniu rzeczywistości od własnych zmysłowych doznań. To może prowadzić do lęku, dezorientacji i zubożenia jakości życia.
